பிராணாயமத்தின் உருவம் பல மண்டலங்களாகப் பிரிக்கப்பட்டுள்ளன.
அவைகள் 16 ஆகும்
.
1 ) அண்ட பிண்ட மண்டலம்
2 ) பிராண மண்டலம்
3 ) முக மண்டலம்
4 ) சுவாச கோச மண்டலம்( சுவாச, நிசுவாச, )சுவாசபேதம்
5 ) ரத்த மண்டலம்
6 ) நாடி மண்டலம்
7 ) சக்கர மண்டலம்
8 ) அஸ்தி மண்டலம்
9 ) காலதேச மண்டலம்
10 ) கியாதி மண்டலம்
11 ) பரமாணு மண்டலம்
12 ) பிரக்ஞா மண்டலம்
13 ) அணு பிரக்ஞா மண்டலம்
14 ) சூட்சம பிராப்தி மண்டலம்
15 ) நாத , ரூப , காந்தி மண்டலம்
16 ) பரபிரம்ம மண்டலம்
உயிரின் ஆதாரம் எனப்படும் பிராண வாயு (உயிர்காற்று) வாசியினைக் கொண்டு இடகலை, பிங்கலை, (இடம், வலம்) என மாற்றி , ஏற்றி இறக்கும் பிராணாயமத்தின் பல்நிலை வித்தையின்செயல்பாடாகும் .
ஏற்றி இறக்கி இருகாலும் பூரிக்கும்
காற்றைப் பிடிக்குங் கணக்கறிவாரில்லை
காற்றைப் பிடிக்குங் கணக்கறி வாளர்க்குக்
கூற்றை உதைக்குங் குரியது வாமே
திருமூலர்